Միավորված Ազգերի Կազմակերպության գերագույն դատարանը կհրապարակի որոշում Իսրայելի պարտավորությունների վերաբերյալ՝ ապահովելու, որ մարդասիրական օգնությունը հասնի պաղեստինցիներին

ՄԱԿ-ի գլխավոր դատարանը պատրաստվում է չորեքշաբթի օրը կարծիք հայտնել Իսրայելի իրավական պարտավորությունների վերաբերյալ՝ ապահովելու համար խիստ անհրաժեշտ մարդասիրական օգնության հասանելիությունը Գազայի և օկուպացված Արևմտյան ափի պաղեստինցիներին:

ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան անցյալ տարի դիմեց Միջազգային դատարանին՝ խորհրդատվական կարծիք ստանալու Իսրայելի պարտավորությունների վերաբերյալ, երբ երկիրը փաստացի արգելեց ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան փախստականների գործակալությանը (UNRWA), որը Գազայում օգնության հիմնական մատակարարն է, գործել այդ տարածքում:

Խորհրդատվական կարծիքները մեծ իրավական նշանակություն ունեն, և փորձագետները նշում են, որ այս գործը կարող է ավելի լայն հետևանքներ ունենալ ՄԱԿ-ի և նրա առաքելությունների համար ամբողջ աշխարհում:

Գործընթացները սկսվել են մինչև ներկայիս ԱՄՆ-ի միջնորդությամբ Գազայում հաստատված փխրուն հրադադարի համաձայնագիրը, որը ուժի մեջ է մտել հոկտեմբերի 10-ին և նպատակ ունի վերջ դնել երկու տարի տևած ցեղասպանական պատերազմին Պաղեստինյան անկլավում:

Չնայած դեռևս ուժի մեջ է, փխրուն հրադադարը փորձության ենթարկվեց այս շաբաթվա սկզբին, երբ իսրայելական ուժերը մահաբեր հարվածներ հասցրեցին՝ հայտարարելով, որ պաղեստինյան դիմադրության մարտիկները սպանել են երկու զինվորի:

Համաձայնագրի շրջանակներում օրական 600 մարդասիրական օգնության բեռնատարներ պետք է թույլատրվեն մուտք գործել:

ՄԱԿ-ը հայտարարել է Գազա օգնության մատակարարումները մեծացնելու ծրագրերի մասին: Երկուշաբթի օրը ՀԱՄԱՍ-ի գլխավոր բանակցող Խալիլ ալ-Հայան Եգիպտոսի «Ալ-Քահիրա Նյուզ» հեռուստաալիքին հայտնել է, որ Իսրայելը համաձայնագրի շրջանակներում կատարել է օգնության մատակարարման պարտավորությունները:

Ապրիլին կայացած լսումների ժամանակ Նիդեռլանդներում Պաղեստինի դեսպան Ամմար Հիջազին 15 դատավորներից բաղկացած պալատին ասել է, որ Իսրայելը «սովամահ է անում, սպանում և տեղահանում պաղեստինցիներին՝ միաժամանակ թիրախավորելով և արգելափակելով մարդասիրական կազմակերպություններին, որոնք փորձում են փրկել նրանց կյանքը»:

Իսրայելը հերքել է միջազգային իրավունքի խախտումը՝ հայտարարելով, որ գործընթացները կողմնակալ են, և չի մասնակցել լսումներին: Սակայն երկիրը դատարանին ներկայացրել է 38 էջանոց գրավոր փաստաթուղթ՝ քննարկման համար:

UNRWA-ի արգելքը

Իսրայելի կողմից Գազայում ՄԱԿ-ի գործակալության՝ UNRWA-ի արգելքը ուժի մեջ է մտել հունվարին:

Կազմակերպությունը ենթարկվել է Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի և նրա ծայրահեղ աջ դաշնակիցների քննադատությանը, որոնք պնդում են, որ խումբը խորը ներթափանցված է ՀԱՄԱՍ-ի կողմից: UNRWA-ն հերքում է այդ պնդումները:

Մարտին Իսրայելը երեք ամսով դադարեցրեց բոլոր օգնության մատակարարումները, ինչը հանգեցրեց սննդի լուրջ պակասի Պաղեստինյան տարածքում:

Ի վերջո, Իսրայելը թույլ տվեց որոշ օգնություն, միաժամանակ առաջ մղելով խիստ քննադատված ծրագիր՝ օգնության բաշխումը փոխանցելու այսպես կոչված «Գազայի մարդասիրական հիմնադրամին», որը ԱՄՆ-ի աջակցությամբ մասնավոր խումբ է և լայնորեն դիտարկվում է որպես մահաբեր թակարդ:

Պայմանները շարունակեցին վատթարանալ, և օգոստոսին միջազգային սննդի փորձագետները Գազայի որոշ հատվածներում սով հայտարարեցին:

Իսրայելը պնդել է, որ Գազայում բավականաչափ սնունդ կա և մեղադրել է ՀԱՄԱՍ-ին՝ պաշարները կուտակելու մեջ: GHF-ը դադարեցրել է իր գործունեությունը վերջին հրադադարի հաստատումից հետո:

Խորհրդատվական կարծիքը՝ «ոչ պարտադիր»

ՄԱԿ-ի դատարանի կողմից տրված խորհրդատվական կարծիքները նկարագրվում են որպես «ոչ պարտադիր», քանի որ դրանց անտեսման համար ուղղակի պատիժներ չկան:

Այնուամենայնիվ, այն պայմանագիրը, որը վերաբերում է ՄԱԿ-ի անձնակազմին տրվող պաշտպանությանը, նշում է, որ վեճերը պետք է լուծվեն Միջազգային դատարանի խորհրդատվական կարծիքի միջոցով, և կարծիքը «պետք է ընդունվի որպես վճռորոշ կողմերի կողմից»:

ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան 2024 թվականի դեկտեմբերին դիմեց Միջազգային դատարանին՝ Իսրայելի «պարտավորությունների վերաբերյալ՝ կապված ՄԱԿ-ի ներկայության և գործունեության հետ՝ ապահովելու և հեշտացնելու համար պաղեստինյան քաղաքացիական բնակչության գոյատևման համար անհրաժեշտ մատակարարումների անխափան տրամադրումը»:

«Մենք չենք կարող թույլ տալ, որ պետությունները ընտրեն, թե որտեղ է ՄԱԿ-ը կատարելու իր աշխատանքը: Այս խորհրդատվական կարծիքը շատ կարևոր հնարավորություն է՝ դա ամրապնդելու համար»,- ասել է Մայք Բեքերը՝ միջազգային մարդու իրավունքների իրավունքի փորձագետ Դուբլինի Թրինիթի քոլեջից՝ ապրիլին լսումների նախօրեին Associated Press-ին:

Միջազգային դատարանը այլ խորհրդատվական կարծիքներ է տվել Իսրայելի քաղաքականության վերաբերյալ: Երկու տասնամյակ առաջ դատարանը որոշեց, որ Իսրայելի Արևմտյան ափի բաժանարար պատը «հակասում է միջազգային իրավունքին»: Իսրայելը բոյկոտեց այդ գործընթացները՝ հայտարարելով, որ դրանք քաղաքականորեն մոտիվացված են:

Մեկ այլ խորհրդատվական կարծիքում անցյալ տարի դատարանը հայտարարեց, որ Իսրայելի ներկայությունը օկուպացված պաղեստինյան տարածքներում անօրինական է և կոչ արեց այն դադարեցնել, իսկ բնակավայրերի կառուցումը՝ անհապաղ դադարեցնել:

Այդ որոշումը խթանեց Պաղեստինյան պետության միակողմանի ճանաչման քայլերը: Իսրայելը դատապարտեց որոշումը՝ հայտարարելով, որ այն չի անդրադառնում երկրի անվտանգության մտահոգություններին:

Նեթանյահուի ձերբակալման օրդերները

Անցյալ տարի Հաագայում գտնվող մեկ այլ դատարան՝ Միջազգային քրեական դատարանը, ձերբակալման օրդերներ տվեց Նեթանյահուի և նրա նախկին պաշտպանության նախարար Յոավ Գալանտի նկատմամբ՝ մեղադրելով նրանց «սովամահությունը որպես պատերազմի մեթոդ» օգտագործելու և դիտավորյալ քաղաքացիական անձանց թիրախավորելու մեջ՝ սահմանափակելով մարդասիրական օգնությունը: Իսրայելի պաշտոնյաները հերքում են մեղադրանքները:

Միջազգային դատարանի խորհրդատվական կարծիքը առանձին է Հարավային Աֆրիկայի կողմից նախաձեռնված ընթացիկ գործընթացներից, որոնք Իսրայելին մեղադրում են Գազայում ցեղասպանություն կատարելու մեջ:

Իսրայելի ցեղասպանական պատերազմը Գազայում սպանել է ավելի քան 68,000 պաղեստինցիների, հիմնականում կանանց և երեխաների, ըստ Գազայի առողջապահության նախարարության:

Նախարարության տվյալները համարվում են ամենահուսալի ՄԱԿ-ի գործակալությունների և անկախ փորձագետների կողմից: Իսրայելը վիճարկել է դրանք՝ առանց ներկայացնելու իր սեփական տվյալները: