Իռլանդիան ուրբաթ օրը պետք է ընտրի նոր նախագահ, որը կավարտի Մայքլ Դ. Հիգինսի 14-ամյա պաշտոնավարումը և հիմք կդնի մի մրցակցության, որը կարտացոլի ինչպես ներքին հիասթափությունները, այնպես էլ Իռլանդիայի ավելի ու ավելի վճռական դերը միջազգային ասպարեզում։

Մրցավազքը նեղացել է երկու թեկնածուների միջև՝ Քեթրին Քոնոլլի, անկախ օրենսդիր, որին աջակցում են «Սին Ֆեյն»-ը և մի քանի փոքր ձախակողմյան կուսակցություններ, և Հեզեր Համֆրիս, «Ֆայն Գեյլ»-ի թեկնածու և նախկին նախարար։

Երրորդ թեկնածուն՝ «Ֆիաննա Ֆեյլ»-ի Ջիմ Գևինը, դուրս եկավ այս ամսվա սկզբին՝ չվճարված վարձավճարի շուրջ վեճերից հետո, չնայած նրա անունը դեռ կհայտնվի քվեաթերթիկում։

Չնայած Իռլանդիայի նախագահությունը հիմնականում արարողակարգային է, որտեղ պետության ղեկավարը հանդես է գալիս որպես միավորող դեմք և բարոյական ներկայացուցիչ՝ ինչպես հայրենիքում, այնպես էլ արտերկրում, պաշտոնը խորհրդանշական կշիռ ունի երկրի համաշխարհային կերպարի ձևավորման գործում։

Եվ երկու թեկնածուներն էլ օգտագործում են այդ հարթակը՝ ցույց տալու Իռլանդիայի կոշտ դիրքորոշումը Գազայում Իսրայելի պատերազմի վերաբերյալ, որտեղ այժմ գործում է փխրուն հրադադար։

Ընդհանուր դիրքորոշում Պաղեստինի հարցում

Չնայած թեկնածուները կտրուկ տարբերվում են սոցիալական և տնտեսական հարցերում, Պաղեստինի հարցում նրանց ընդհանուր դիրքորոշումը ընդգծում է, թե որքան միասնական են դարձել իռլանդական քաղաքական տրամադրությունները հակամարտության հարցում: Իրոք, Իռլանդիայի աջակցությունը Պաղեստինին դարձել է քարոզարշավի որոշիչ թեման:

«Գրավված տարածքների մասին» օրինագիծը, որն առաջին անգամ ընդունվել է 2019 թվականին և վերսկսվել 2025 թվականին, ձգտում է արգելել ապրանքների և ծառայությունների ներմուծումը իսրայելական բնակավայրերից գրավված պաղեստինյան տարածքներում:

Չնայած դեռևս օրենքի ուժ չի ստացել, օրինագիծը դարձել է Իռլանդիայի պատրաստակամության հզոր խորհրդանիշ՝ իրավական և տնտեսական միջոցառումների միջոցով մարտահրավեր նետելու Իսրայելի քաղաքականությանը՝ արտացոլելով ինչպես հանրային ուժեղ տրամադրությունները, այնպես էլ երկրի վճռական մարդասիրական դիվանագիտությունը:

Առաջատար Քոնոլլին խոստացել է ընտրվելու դեպքում հետապնդել օրենքի ավելի ուժեղ տարբերակը:

«Ես շատ հստակ կարծիքներ ունեմ «Գրավված տարածքների մասին» օրինագծի վերաբերյալ, և ես երբեք չեմ խուսափի այդ կարծիքները հայտնելուց։ Օրինագիծը պետք է վաղուց ընդունված լիներ։ Ապրանքների և ծառայությունների վերաբերյալ։ Բացի այդ, մենք առևտուր ենք անում Իսրայելի հետ Եվրոպայի միջոցով, և դա անպարկեշտություն է առևտուր անել մի երկրի հետ, որը ցեղասպանություն է իրականացնում», - ասաց Քոնոլլին:

Նրա մեկնաբանությունները արձագանք են գտել երիտասարդ և առաջադեմ ընտրողների շրջանում: Իռլանդիան, որը պաշտոնապես ճանաչել է Պաղեստինի պետությունը 2024 թվականի մայիսին, մնում է Իսրայելի քաղաքականության ամենաակտիվ քննադատներից մեկը Եվրոպայում։

Մինչդեռ Համֆրիսը նմանատիպ տոնով է արտահայտվել։

Նա ասաց, որ «կասկած չունի, որ Գազայում տեղի ունեցողը ցեղասպանություն է» և խոստացել է շարունակել խոսել այնպես, ինչպես Հիգինսն է արել։

Իռլանդիան մշտապես աջակցել է ՄԱԿ-ի բանաձևերին, որոնք քննադատում են Իսրայելի ռազմական գործողությունները Ղազայում և պահպանում է Եվրոպայում ամենաակտիվ պաղեստինամետ դիրքորոշումներից մեկը։

Հավակնորդները

Քեթրին Քոնոլլին, նախկին հոգեբան և սոցիալական հավասարության վաղեմի պաշտպան, քարոզարշավ է անցկացնում արդարության, թափանցիկության և միջազգային համերաշխության հարթակում։

Նրա դաշնակիցները նրան ներկայացնում են որպես փոփոխությունների ձայն՝ Իռլանդիայի ավանդական կուսակցական կառուցվածքից դուրս։ Իռլանդիայի միասնական Իռլանդիայի և պաշտոնական ընդդիմության համար պայքարող ձախակողմյան «Սին Ֆեյն» կուսակցության աջակցությունը ընդլայնել է նրա ազդեցությունը իշխող կոալիցիայից հիասթափված ընտրողների շրջանում։

Ի տարբերություն դրա, Հեզեր Համֆրիսը ներկայանում է որպես կայուն ձեռք և միավորող գործիչ։ Երկրի կոալիցիոն կառավարության մաս կազմող կենտրոնամետ «Ֆայն Գեյլ» կուսակցության կողմից աջակցվող նա շեշտը դնում է շարունակականության, ազգային համախմբվածության և Իռլանդիայի կայունության վրա համաշխարհային ասպարեզում։

Վերջին բանավեճերի ժամանակ Համֆրիսը փորձել է հիշեցնել ընտրողներին նախագահության արարողակարգային բնույթի մասին՝ ասելով, որ այդ դերը վերաբերում է ամբողջ Իռլանդիան արժանապատվորեն ներկայացնելուն, այլ ոչ թե պաշտոնը քաղաքականացնելուն։

Նա ասաց, որ իր առաջնահերթությունն է «լսել մարդկանց, լսել նրանց պատմությունները և, որտեղ կա բաժանում, նպաստել փոխըմբռնման և հաշտեցման կառուցմանը»։

Քաղաքական դաշտի փոփոխություն

Այս տարվա քարոզարշավի տոնը արտացոլում է իռլանդական քաղաքականության վերափոխումը: Մի ժամանակ իշխանության մեջ հերթագայող երկու կենտրոնամետ կուսակցությունների կողմից գերիշխող իրավիճակը դարձել է ավելի մասնատված և արժեքային։

Այժմ երկրորդական համարվող հարցերը՝ բնակարանային և անհավասարությունից մինչև մարդու իրավունքներ և արտաքին քաղաքականություն, ձևավորում են, թե ինչպես են իռլանդացի ընտրողները սահմանում իրենց ազգային ինքնությունը։

Քոնոլիի վերելքը արտացոլում է այդ փոփոխությունը՝ կապելով արդարության համար ներքին պայքարը Իռլանդիայի բարոյական դիվանագիտության հետ արտասահմանում, երկուսն էլ ներկայացնելով որպես արդարության համար ավելի լայն պայքարի մաս։

Մինչդեռ Համֆրիսը ներկայացնում է այն շարունակականությունն ու զգուշությունը, որոնք դեռևս գրավում են այն ընտրողներին, ովքեր նախընտրում են նախագահությունը պահել քաղաքական հոսանքներից վեր։

Այս տեսլականների միջև լարվածությունը՝ բարոյական ակտիվիզմն ընդդեմ ինստիտուցիոնալ կայունության, դարձել է 2025 թվականի քարոզարշավի որոշիչ հարցը։

Մասնակցությունը և առջևում գտնվող ճանապարհը

Հարցումները ցույց են տալիս, որ Քոնոլլին հարմարավետորեն առաջատար է՝ մոտ 38 տոկոս ձայներով, Համֆրիսի 20 տոկոսի համեմատ, չնայած վերլուծաբանները նշում են, որ մասնակցությունը կարող է սրել մրցավազքը։

Ընտրողների ներգրավվածությունը հետ է մնացել նախորդ ընտրություններից, և որոշ վերլուծաբաններ կանխատեսում են, որ ինքնագոհ ընտրազանգվածը կնվազեցնի Քոնոլիի առավելությունը։

Ընտրական հանձնաժողովը մեկնարկել է համազգային արշավ՝ մասնակցությունը խրախուսելու համար՝ ընդգծելով նախագահության խորհրդանշական կարևորությունը որպես Իռլանդիայի ձայն արտասահմանում։

Ընտրողներից մոտավորապես մեկը հինգից դեռ չի որոշել։

Ընտրվելու դեպքում Քոնոլլին կդառնա Իռլանդիայի առաջին կին ղեկավարը ավանդական կուսակցական համակարգից դուրս և Եվրոպայի ամենաակտիվ ձայներից մեկը՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցում։