Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) հինգշաբթի օրը հայտարարեց, որ մալարիայի դեմ պայքարի նոր գործիքների՝ երկբաղադրիչ մոծակների դեմ ցանցերից մինչև ԱՀԿ-ի կողմից առաջարկվող պատվաստանյութերի ավելի լայն կիրառումը օգնել է կանխել մոտ 170 միլիոն դեպք և 1 միլիոն մահ 2024 թվականին։
Գործակալության ամենամյա «Մալարիայի համաշխարհային զեկույցի» համաձայն՝ նոր նորարարությունները ավելի ու ավելի են ներդրվում ազգային առողջապահական համակարգերում։
2021 թվականին մալարիայի դեմ պատվաստանյութերի առաջին հաստատումից ի վեր 24 երկիր դրանք ներառել է իմունիզացիայի պլանային ծրագրերում։
Սեզոնային մալարիայի քիմիաթերապիան նույնպես կտրուկ ընդլայնվել է՝ 2024 թվականին հասնելով 54 միլիոն երեխայի՝ 2012 թվականի ընդամենը 200,000-ի համեմատ։
Հիվանդությունը վերացնելու ջանքերը շարունակվում են, ասվում է զեկույցում։
Քառասունյոթ երկիր և մեկ տարածք այժմ հավաստագրվել են որպես մալարիայից ազատ։ Կաբո Վերդեն և Եգիպտոսը այդ կարգավիճակը ստացել են 2024 թվականին, որին հաջորդել են Վրաստանը, Սուրինամը և Թիմոր-Լեստեն՝ 2025 թվականին։
Սակայն, առաջընթացին չնայած, մալարիայից վարակների և մահացությունների մակարդակը շարունակում է մնալ բարձր։
Նոր գործիքներ, նոր հույս
Զեկույցում 2024 թվականին գրանցվել է 282 միլիոն դեպք և 610,000 մահ՝ մոտ 9 միլիոնով ավելի, քան 2023 թվականին։ Մահերի մոտավորապես 95 տոկոսը տեղի է ունեցել ԱՀԿ-ի Աֆրիկյան տարածաշրջանում, հիմնականում՝ հինգ տարեկանից փոքր երեխաների շրջանում։
«Մալարիայի կանխարգելման նոր գործիքները մեզ նոր հույս են տալիս, բայց մենք դեռևս բախվում ենք զգալի մարտահրավերների։ Դեպքերի և մահերի թվի աճը, դեղորայքային դիմադրության աճող սպառնալիքը և ֆինանսավորման կրճատումների ազդեցությունը սպառնում են հետ մղել վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում մեր արձանագրած առաջընթացը։ Այնուամենայնիվ, այս մարտահրավերներից ոչ մեկը անհաղթահարելի չէ», - ասաց ԱՀԿ-ի ղեկավար Թեդրոս Ադհանոմ Գեբրեյեսուսը։
Զեկույցում նշվեց արտեմեզինինի վրա հիմնված բուժման նկատմամբ մասնակի դիմադրության առկայությունը առնվազն ութ աֆրիկյան երկրներում և զգուշացվել է, որ դեղերի արդյունավետությունը նվազում է։
Այն նաև մատնանշում էր pfhrp2 գենի ջնջումները, որոնք խաթարում են արագ թեստերը, պիրետրոիդ միջատասպանների նկատմամբ լայնածավալ դիմադրողականությունը, Anopheles stephensi մոծակի տարածումը, ծայրահեղ եղանակային պայմանները, հակամարտությունները և լճացած համաշխարհային ֆինանսավորումը, որը 2024 թվականին կազմել է 3.9 միլիարդ դոլար, ինչը 2025 թվականի նպատակային ցուցանիշի կեսից էլ պակաս է։
«Մալարիայի դեմ համաշխարհային զեկույցը հստակ է. դեղորայքային դիմադրողականությունը զարգանում է։ Մեր արձագանքը պետք է լինի նույնքան հստակ՝ նոր դեղամիջոցներ՝ գործողության նոր մեխանիզմներով», - ասաց «Medicines for Malaria Venture» ընկերության գործադիր տնօրեն Մարտին Ֆիչետը։
ԱՀԿ-ն կոչ արեց էնդեմիկ երկրներին պահպանել Յաունդի հռչակագրում նշված պարտավորությունները և արագացնել «Մեծ մղում» նախաձեռնության շրջանակներում գործողությունները՝ մալարիայից զերծ ապագայի ուղղությամբ առաջընթացը ապահովելու համար։
