Հայաստանն ու Ադրբեջանը ստորագրել են պատմական խաղաղության համաձայնագիր՝ ԱՄՆ-ի միջնորդությամբ, որը տեղի է ունեցել Սպիտակ տանը՝ նշանավորելով երկու հարավկովկասյան երկրների միջև տասնամյակների հակամարտության պաշտոնական ավարտը։
Համաձայնագիրը կնքվել է ուրբաթ օրը՝ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հյուրընկալած գագաթնաժողովի ընթացքում։ Թրամփը այն բնութագրել է որպես «պատմական առաջընթաց», որը ստորագրել են Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն ու Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
Ստորագրումից առաջ Թրամփը նշել է. «Մենք հաջողությամբ բերել ենք խաղաղություն Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև՝ տասնամյակների հակամարտությունից հետո»։
Նա գովաբանել է ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյին, հատուկ բանագնաց Սթիվ Վիթքոֆին և այլ պաշտոնյաներին՝ համաձայնագրի ապահովման գործում ներդրած ջանքերի համար։
«Հայաստանն ու Ադրբեջանը պարտավորվում են ընդմիշտ դադարեցնել բոլոր մարտերը, բացել առևտուրն ու ճանապարհորդությունը, հաստատել դիվանագիտական հարաբերություններ և հարգել միմյանց ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը»,- ասել է Թրամփը։
Համաձայնագրի շրջանակներում Թրամփը նաև հանել է ԱՄՆ-ի ռազմական համագործակցության սահմանափակումները Ադրբեջանի հետ և հայտարարել, որ ամերիկյան ընկերությունները մեծ ներդրումներ կկատարեն երկու երկրներում՝ հատկապես էներգետիկայի, ենթակառուցվածքների և տեխնոլոգիաների ոլորտներում։
Սպիտակ տունը նշել է, որ ԱՄՆ-ը առանձին համաձայնագրեր կստորագրի Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ՝ ներառելով սահմանային անվտանգության, տնտեսական համագործակցության, տեխնոլոգիական գործընկերության և առևտրի ոլորտները։
Կարևոր դրույթներից մեկը ներառում է ԱՄՆ-ի բացառիկ զարգացման իրավունքները Հարավային Կովկասում առաջարկվող ռազմավարական միջանցքի նկատմամբ, որը կոչվել է «Թրամփի խաղաղության և բարեկեցության միջանցք»։
Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը համաձայնագիրը գնահատել է որպես «պատմական պահ»՝ նշելով. «Մենք նոր էջ ենք բացում ԱՄՆ-ի հետ երկկողմ հարաբերություններում։ Այս խաղաղության համաձայնագիրը նշանավորում է ռազմավարական գործընկերության սկիզբը»։
Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանն էլ իր հերթին նշել է, որ համաձայնագիրը «խաղաղության մեծ գործարք է, որը դրական ազդեցություն կունենա տարածաշրջանի և աշխարհի վրա։ Այսօր մենք հասնում ենք կարևոր հանգրվանի և հիմք դնում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև նոր պատմության համար»։
Նոբելյան խաղաղության մրցանակի համատեղ առաջադրում
Անսպասելի քայլով Ալիևը առաջարկել է, որ Հայաստանը և Ադրբեջանը համատեղ առաջադրեն Թրամփին Նոբելյան խաղաղության մրցանակի համար։
«Գուցե մենք համաձայնենք վարչապետ Փաշինյանի հետ՝ համատեղ դիմում ուղարկել Նոբելյան կոմիտեին՝ Թրամփին Նոբելյան խաղաղության մրցանակ շնորհելու համար»,- ասել է Ալիևը։
Փաշինյանն արձագանքել է. «Կարծում եմ՝ նախագահ Թրամփը արժանի է Նոբելյան խաղաղության մրցանակին, և մենք կպաշտպանենք ու կխթանենք այդ գաղափարը»։
ԱՄՆ պաշտոնյաները նշել են, որ համաձայնագիրը հետևել է ամիսների դիվանագիտական ջանքերին և հիմք է ստեղծում երկու հարևանների միջև լիարժեք նորմալացման համար։
Հայաստանն ու Ադրբեջանը դառը հակամարտության մեջ էին 1980-ականների վերջից, երբ հայկական ուժերը գրավեցին Լեռնային Ղարաբաղը՝ լեռնային շրջան, որը միջազգային հանրությունը ճանաչում է որպես Ադրբեջանի մաս։
1991 թվականին Խորհրդային Միությունից անկախանալուց հետո երկու երկրները երկու լայնածավալ պատերազմ են մղել այդ տարածքի համար։
2023 թվականին Ադրբեջանը ազատագրեց Լեռնային Ղարաբաղը՝ արագ ռազմական արշավի միջոցով՝ ընդդեմ Երևան աջակցող ուժերի։
Թուրքիան ողջունում է համաձայնագիրը
Թուրքիան, իր հերթին, ողջունել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տևական խաղաղության հաստատման ուղղությամբ ձեռք բերված առաջընթացը և Վաշինգտոնում արձանագրված պարտավորությունը։
«Միջազգային հակամարտություններն ու ճգնաժամերը սրվելու ժամանակ, այս քայլը մեծ նշանակություն ունի տարածաշրջանային խաղաղության և կայունության խթանման համար։ Մենք բարձր ենք գնահատում ԱՄՆ վարչակազմի ներդրումը այս գործընթացում»,- նշված է Թուրքիայի ԱԳՆ հայտարարության մեջ։
Թուրքիան նշել է, որ Հարավային Կովկասի համար «պատմական հնարավորություն» է ստեղծվել խաղաղության և բարեկեցության հասնելու համար՝ հավելելով. «Մենք կշարունակենք նպաստել այս հնարավորության իրականացմանն ուղղված ջանքերին և աջակցել մեր եղբայրական Ադրբեջանի նվիրված ջանքերին»։
