Գազայում Իսրայելի կողմից երկու տարի տևած պատերազմից հետո, որի հետևանքով տասնյակ հազարավոր պաղեստինցիներ են զոհվել, իսկ պաշարված տարածքը՝ ավերակների վերածվել, միջազգային իրավական փորձագետները, մարդու իրավունքների պաշտպանները և ՄԱԿ-ի նախկին պաշտոնյաները ավելի ու ավելի հաճախ են կոչ անում Իսրայելին հեռացնել կամ կասեցնել ՄԱԿ-ից անդամակցությունը։
Չնայած մասնագետները ընդունում են, որ Իսրայելի վտարումը քիչ հավանական է՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում ԱՄՆ-ի վետոյի իրավունքի պատճառով, շատերը պնդում են, որ Գլխավոր ասամբլեան ունի Իսրայելի մասնակցությունը կասեցնելու լիազորություն, ինչպես դա արեց 1974 թվականին՝ ապարտեիդային Հարավային Աֆրիկայի դեպքում։
ՄԱԿ-ի նախկին պաշտոնյա Սաուլ Տակահաշին կարծում է, որ Իսրայելը չի համապատասխանում այն պետության չափանիշներին, որը պատրաստ է և ունակ է կատարել ՄԱԿ-ի անդամ պետության պարտավորությունները։
«Իսրայելը բազմիցս ցույց է տվել, հատկապես վերջին երկու տարիների ընթացքում, որ այն «անօրինական պետություն» է», - ասել է Տակահաշին, ով նախկինում զբաղեցրել է ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գործակալության գրասենյակի փոխղեկավարի պաշտոնը՝ օկուպացված Պաղեստինում։
Ինչու՞ մասնագետները պնդում են, որ Իսրայելը պետք է հեռացվի։
Իրավական մասնագետները պնդում են, որ Իսրայելի վարքագիծը՝ սկսած Գազայում ցեղասպանությունից և պատերազմական հանցագործություններից մինչև Միջազգային դատարանի որոշումների անտեսումը և ՄԱԿ-ի անձնակազմի ուղղակի հարձակումները, այն դարձնում է անպատշաճ ՄԱԿ-ի անդամ պետություն։
Իրավունքի պրոֆեսոր Մարիամ Ջամշիդին նշում է, որ 2024 թվականի Միջազգային դատարանի խորհրդատվական կարծիքը օկուպացված Պաղեստինյան տարածքների վերաբերյալ ցույց է տալիս, որ Իսրայելի կառավարությունը ոչ լեգիտիմ է և չի ներկայացնում ժողովրդին։
«Ինչպես դատարանը եզրակացրել է, Իսրայելը ապօրինի կերպով օկուպացնում է Պաղեստինյան ժողովրդին պատկանող տարածքները և մշտապես խախտում է նրանց ինքնորոշման իրավունքը», - նշել է Ջամշիդին։
Նա հավելել է, որ Իսրայելը շարունակում է անտեսել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերը, որոնք արգելում են օկուպացված տարածքների անեքսիան և դատապարտում են անօրինական բնակավայրերի ընդլայնումը։
«Իսրայելի կառավարության կողմից Միջազգային դատարանի ժամանակավոր միջոցների որոշումների խախտումները ցեղասպանության գործով՝ ինչպես նաև բազմաթիվ փորձագետների կարծիքները, որ Իսրայելը ցեղասպանություն է իրականացնում Գազայում պաղեստինցիների դեմ, ավելի ծանր ապացույցներ են Իսրայելի վտարման օգտին», - նշել է Ջամշիդին։
Տակահաշին, ով այժմ Մալայայի համալսարանի Պաղեստինյան ուսումնասիրությունների Հաշիմ Սանի կենտրոնի ավագ գիտաշխատող է, նշել է, որ Իսրայելը «ամբողջովին անտեսում է ՄԱԿ-ի հեղինակությունը՝ հարձակվելով Լիբանանի սահմանին ՄԱԿ-ի առաքելության վրա և գրեթե ընդունելով օրենք, որը ՄԱԿ-ի Պաղեստինյան փախստականների գործակալությունը (UNRWA) հայտարարում է ահաբեկչական կազմակերպություն»։
«Կարծում եմ՝ այս պահին միակ օրինական ճանապարհը Իսրայելի վտարումն է կազմակերպությունից», - հավելել է նա։
Կարո՞ղ է Իսրայելը վտարվել ՄԱԿ-ից։
ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը նախատեսում է մեխանիզմներ անդամ պետությունների կասեցման կամ վտարման համար։
Հոդված 5-ը թույլ է տալիս ժամանակավոր կասեցնել անդամակցության իրավունքները, իսկ Հոդված 6-ը կարգավորում է մշտական վտարումը։
Ջամշիդիի կարծիքով՝ Իսրայելը «անհերքելիորեն համապատասխանում է» վտարման չափանիշներին, քանի որ մշտապես խախտում է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը։ Սակայն նա նշել է, որ գործընթացը կպահանջի Անվտանգության խորհրդի առաջարկություն, որը ԱՄՆ-ը անպայման վետո կդնի։
Մայքլ Լինքը՝ օկուպացված Պաղեստինյան տարածքներում մարդու իրավունքների իրավիճակի հարցերով նախկին հատուկ զեկուցողը, հիշեցրել է 1974 թվականի նմանատիպ իրավիճակը, երբ Գլոբալ Հարավի երկրները առաջարկեցին վտարել ապարտեիդային Հարավային Աֆրիկան, սակայն Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և ԱՄՆ-ը վետո դրեցին։
